در بسیاری از موارد در کسبوکار و مدیریت پیش میآید که شما برآورد قطعی از متغیرهای مسئله موردبررسی ندارید. متغیرهایی مانند نرخ بهره، نرخ تورم، قیمت فروش، هزینه مواد اولیه، درصد کلیک بر روی یک تبلیغ آنلاین و مانند آنها مثالهایی از متغیرهایی هستند که نمیتوان با قطعیت آنها را برآورد کرد. در تحلیل حساسیت (Sensitivity Analysis) به دنبال آن هستیم تا بدانیم تغییر در متغیرهای مستقل در یک محدوده مشخص چگونه میتواند بر روی متغیرهای وابسته تأثیر بگذارد. بسیاری از شرکتهای مطرح در دنیا از این تکنیک بهره میبرند تا بتوانند تصمیمات حسابشدهتری را اتخاذ کنند و متوجه شوند نتایج یک تصمیم تا چه میزان وابسته به یک متغیر است.
برای مثال فرض کنید میخواهید یک کسبوکار جدید برای خود شروع کنید. ایده شما این است که تیشرتهای بدون طرح را از یک عمدهفروش خریداری کنید و طرحهای خلاقانهای که فکر میکنید مورد استقبال بازار قرار میگیرد بر روی آنها چاپ کنید و بفروش برسانید. برای این منظور یک دستگاه چاپگر بر روی پارچه نیاز دارید که قسمت عمده هزینه ثابت () شما را تشکیل میدهد. برآوردی هم از هزینه متغیر (
) تولید هر تیشرت طرحدار شامل قیمت خرید عمدهفروشی هر تیشرت و هزینههای مربوط به چاپ دارید. با بررسی بازار، به این نتیجه میرسید که میتوانید تیشرتهای خود را با قیمت
بفروش برسانید. برآورد شما این است که بتوانید
عدد از تیشرتهای خود را بفروشید. با داشتن این اعداد میتوانید سود خود را محاسبه کنید؛ اما در دنیای واقعی با عدم قطعیتهایی مواجه هستیم. اگر نتوانید با قیمت موردنظر محصولات خود را عرضه کنید چه تأثیری روی سود شما میگذارد؟ اگر به اندازهای که پیشبینی کردید با تقاضا مواجه نشوید چه میشود؟ و یا برعکس اگر با استقبال خریداران مواجه شدید سود شما چه تغییری میکند؟
این مسئله ساده را در نرمافزار اکسل (Microsoft Excel) مدلسازی کردم و میتوانید نتایج آن را در شکل-۱ آن را مشاهده کنید. سود فروش (خانه D7) بهراحتی از رابطه زیر محاسبه میگردد:
با توجه به عدم قطعیت در قیمت فروش، بازهای از قیمتهای محتمل را تعیین میکنیم. با کمک نرمافزار اکسل میتوانید بهراحتی تأثیرات تغییر قیمت فروش را بر روی سود کسبوکار خود محاسبه کنید (شکل-۲). این نتایج به شما نشان میدهد که قیمت سربهسر حوالی ۹ دلار به دست میآید و زیر این قیمت، فروش برای شما بهصرفه نیست.
برای انجام این تحلیل در اکسل لازم است در یک ستون قیمتهای محتمل فروش را وارد کنید (C13 تا C21). خانه D12 را برابر D7 قرار دهید. از این طریق به اکسل خواهید گفت قرار است بر اساس چه رابطهای نتایج نهایی تحلیل حساسیت را محاسبه کند. خانههای C12 تا D21 به حالت انتخابشده درآورید و از منوی بالایی نرمافزار، Data را انتخاب کنید. از بخش What-if-Analysis گزینه Data Table را برگزینید. در اینجا باید به اکسل بگویید تحلیل حساسیت را بر روی چه متغیری انجام دهد. در پنجره بازشده مطابق شکل-۳ برای Column Input Cell قیمت فروش (D9) را انتخاب و بر روی OK کلیک کنید. بهاینترتیب به نتایج شکل-۲ خواهید رسید. با استفاده از Conditional Formatting میتوانید حالتهایی را که متحمل زیان میشوید، قرمزرنگ کنید.
نرمافزار اکسل این امکان را به شما میدهد که همزمان بتوانید بر روی دو متغیر تصمیم، تحلیل حساسیت انجام دهید. در این مثال، با احتمال زیاد شما در پیشبینی تعداد محصولات فروختهشده نیز دچار عدم قطعیت هستید. شکل-۴ تحلیل حساسیت بر روی دو متغیر قیمت و میزان فروش را نشان میدهد. با توجه به اینکه قیمت و میزان فروش بهنوعی به یکدیگر وابسته هستند این تحلیل حساسیت به شما نشان میدهد در حالتهای مختلف قیمت و میزان فروش چه سودی عاید شما میگردد و در چه حالتهایی شما متحمل ضرر خواهید شد. جالب آنکه در این مسئله اگر شما در بازار با اقبال کمی مواجه شوید و تنها ۱۰۰ عدد از محصولات خود را بفروشید، در هر قیمتی ضرر خواهید کرد و اگر بتوانید بالای ۵۰۰ عدد سفارش بگیرید خیالتان راحت خواهد بود که با دادن تخفیفهای خوب نیز احتمال ضرر وجود ندارد. مشاهده میکنید تحلیل حساسیت، اطلاعاتی فراتر از تحلیل نقطه سربهسر به دست میدهد.
برای انجام این تحلیل در اکسل لازم است در یک ستون مقادیر محتمل قیمت و در یک ردیف مقادیر محتمل میزان فروش را لیست کنید. مطابق قبل با مساوی قرار دادن خانه I12 با خانه D7، رابطهای را که قرار است روی آن تحلیل حساسیت صورت گیرد مشخص کنید. خانههای I12 تا Q21 را به حالت انتخابشده دربیاورید و مطابق مراحل قبل به بخش Data Table از منوی What-if-Analysis بروید. در پنجره بازشده برای Column Input Cell قیمت فروش (D5) و برای Row Input Cell میزان فروش (D6) را تعیین و بر روی OK کلیک کنید. بهاینترتیب به نتایج شکل-۴ خواهید رسید.
فایل اکسل این مثال را میتوانید ازاینجا دانلود کنید:
تحلیل حساسیت این امکان را میدهد که عدم قطعیت در مقادیر مختلف متغیرهای تصمیمگیری را لحاظ کنیم. توجه داشته باشید که ممکن است حالتهایی پیش آید که باوجود عدم قطعیت زیاد در یک متغیر، خروجی نهایی تصمیم ما تغییر چندانی نکند. اصطلاحاً در این حالت تصمیم نهایی به آن متغیر حساس نیست؛ اما در برخی از موارد، تغییر کوچکی در برخی متغیرها خروجی تصمیم را بهکل تغییر میدهد؛ بنابراین تحلیل حساسیت میتواند به ما کمک کند تا تمرکز و تلاش خود را بر روی متغیرهای اصلی مسئله قرار دهیم.
آفرین. قشنگ و ساده توضیح دادید.
ممنون
سوال:
آیا آنالیز حساسیت را فقط برای دو متغیر مستقل می توان انجام داد؟
خیلی خیلی از شما ممنونم
خدا بهتون چند برابر خیر دهد
عالی هستید …!
ممنونم از زحماتتون